«Ertis» музейі
Павлодар облысының мәдениет, тілдерді дамыту және архив ісі басқармасының «Г.Н. Потанин атындағы Павлодар облыстық тарихи-өлкетану музейі» коммуналдық мемлекеттік қазыналық кәсіпорнының «Ertis» музей бөлімшесі.
«Ertis» музейі 2019 жылдың 21 желтоқсанда ашылды. Ауданы 2428 шаршы метр, мұнда бір уақытта алты жүз адамға дейін орналаса алады. Оның бірегейлігі - бұл мультимедиялық болғаны. Мультимедиялық жабдықтың міндеті - келушілерге негізгі экспозицияға кірмеген ақпаратты статистикамен, фотосуреттермен тереңірек танысуға мүмкіндік береді. Сонымен қатар, музей эстетикалық, көркем-безендіру және танымдық сипаттағы функцияларды атқарады.
Музей экспозициясы Жердің геологиялық тарихы, Павлодар облысының физикалық географиясы, оның минералдары мен пайдалы қазбаларының алуан түрлілігі, табиғат пен су ресурстары, тарихқа дейінгі өсімдіктер мен жануарлардың алуан түрлілігі, әртүрлі археологиялық дәуірлердегі ежелгі қоныстардың тарихы сияқты ірі бөлімдерді қамтитын 10 залда орналасқан.
Мұнда «Геология», «Антропология», «Гусиный перелет», «Неоген кезеңі», «Ежелгі флора мен фауна», «Ұлы даланың Ұлы тұлғалары», «Ежелгі археология», «Ортағасырлар тарих» залдары ұсынылған.
Мұнда Жердің және органикалық дүниенің дамуы контексінде, оның ішінде геология, антропология, археология экспонаттары. Экспозицияның бір бөлігі ежелгі материалдық мәдениетке арналған.
Залда келушілер мамонт пен үлкен мүйізді бұғыны кездестіреді, олар өлгеннен кейін жер басып қалу бақытына ие болды, сондықтан ол жыртқыштардың құрбаны болмаған, ал оның қаңқасы бүгінгі күнге дейін сақталып, бірегей мұражайға айналды. Мамонттарға дейін өмір сүрген оңтүстік пілінің қаңқасының бөліктері де бар. Көлемді аяқтары мен үлкен жауырындары жануардың өлшемін білдіреді. Мұражай қызметкерлерінің идеялары бар, бірақ биіктігі бес метрге жеткен бұл пілдің толық қаңқасын қайта жасау әлі мүмкін емес.
«Ұлы даланың ұлы тұлғалары» залы келушілерді атақты жерлестердің өмір тарихымен таныстырады. Экспонаттардың бір бөлігі стендтерде, көпшілігі интерактивті форматта орналастырылған. Келесі бөлмелерде ежелгі дәуір тұрғындары туралы білуге болады: Борла қонысының алғашқы жылқы өсірушілері, андронов мәдениетінің өкілдері, ою-өрнектегі аң стилі бойынша болжаған сақ тайпалары, сондай-ақ түріктер, олардың қару-жарақтары және гүлді әшекейлер. Экспозицияның бір бөлігі қимақ-қыпшақ мәдени-тарихи қауымдастығына арналған.
Жазба деректерде қимақтардың астанасы осы жерде болған деген болжам бар. Археологтар Орталық Азиядағы мұсылман сәулет құрылыстарына ұқсас жылтыратылған тақтайшаларды тапты. Ежелгі сәулетшілер тақтайшалардың минералды бояуын пайдаланды, соның арқасында бояу бүгінгі күнге дейін кетпеді.
Екінші қабатта әлемнің табиғи тарихы – Жер эволюциясының залдары орналасқан. Мәліметтер біздің дәуірімізге дейінгі миллиондаған жылдардағы теңіз жануарларының тасқа айналған қалдықтары түрінде берілген, ежелгі теңіз Павлодар облысының арал бөлігін, қазіргі Екібастұзды қоспағанда, бүкіл дерлік аумағына шашыранды.
Бұл жерде батпақты аймақ - биіктігі ондаған метрге жететін және кеңдігі кең қырықбуын, папоротниктер, бассейндер сияқты өсімдіктердің патшалығы болды. Осының бәрі шіріп, сығымдалып, ақырында Майкөбен, Екібастұз көмір бассейндерінің көміріне айналды. Қазба көмірлердің органикалық шығу тегі тек ХIХ ғасырда ғана микроскопиялық зерттеулер арқылы дәлелденген, себебеі көмір затының құрылымында өсімдік ұлпаларының, шайыр дәндерінің, тұқымдарының және спораларының көмірленген немесе жартылай ыдыраған қалдықтары табылған. Ал егер жануарлар осы жерде тұрса, негізінен ұсақ болған. Ірі жылы қанды жануарлар динозаврлар дәуірінен әлдеқайда кейінірек пайда болды, ал ғалымдар олардың қаңқаларын «Гусиный перелет» археологиялық алаңының аумағынан таба алды.
Келушілер мүйізтұмсық, үңгір гиена, қылыш тісті мысық, гиппарион, бизондардың қаңқаларының қалпына келтірілуі және сыртқы келбеті мысалында ежелгі дүниенің жануарлар байлығымен, сондай-ақ гиппарион дәуіріндегі адамдардың тіршілігімен таныса алады.
Композиция Күн жүйесінің залдарымен аяқталады, онда академик Қаныш Сәтбаевтың минералдық жинақтарынан Жер мен көрші планеталар мен геологияның құрылымы туралы білуге болады.
Мақала
Бірегей музей
Бықай Ф. Мултимедиялық музей
Қапанұлы М. Қаныш ағаның коллекциясы
Төлебай М. Әлкей Марғұланның жеке дәптері
Төлебай М. Тарихи шеру - Қимақ time
Төлебай М. Шапық атаның жеке заттары
Хашымқызы Қ. Академик таққан көзілдірік
Хашымқызы Қ. Құндылықтар қозғаушы күш
Байланыс мәліметтері
Павлодар қаласы, Исеналиев көшесі 2
тел.: 8(7182) 223320; 8(7182) 221090
Электронды пошта: ertismuzeum@mail.ru
Сайт: www.pavlkraimuz.kz
Жұмыс кестесі сейсенбі – жексенбі сағ. 10.00 -18.00 дейін үзіліссіз
Әдебиет
Бірегей музей: [Тәуелсіздік күні қарсаңында облыс орталығында «Ertis» бірегей музейі ашылады] // Saryarqa samaly. – 2019. – 12 желтоқсан. – 24 б.
Қожанов О. Ерекше музей: [Тәуелсіздік күні қарсаңында облыс орталығында «Ertis» бірегей музейі ашылады] // Saryarqa samaly. – 2019. – 24 желтоқсан. – 1 - 2 б.
Бықай Ф. Мультимедиялық музей: [«Ertis» мультимедиялық музейде real-book кітабы, ақпараттық touch-панелі, заманауи иснталляциялар қарастырылған] // Egemen Qazaqstan. – 2020. – 15 қаңтар. – 10 б.
Бір айда - 20 мың көрермен: [облыс орталығындағы «Ertis»мультимедиялық музейі туралы] // Saryarqa samaly. – 2020. – 23 қаңтар. – 20 б.
Дәуенов Е. Мәдениет һәм модернизация: [2019 ж. Павлодар облысының мәдени жұмысы] // Saryarqa samaly. – 2020. – 1 ақпан. – 5 б.
Көбенова Н. Әр жоба нәтижеге негізделеді: [Павлодар облысы бойынша «Рухани жаңғыру» бағдарламасын іске асыру бөлімінің басшысы Н. Көбеновамен сұхбат] / сұхбаттасқан Н. Шодыр // Saryarqa samaly. – 2020. – 11 ақпан. – 4 б.
Хашымқызы Қ. Ғажайыптар мекені: [жұмыс сапарымен жүрген ҚР Парламентінің Мәжіліс депутаттары «Ertis» бірегей музейімен танысты] //Saryarqa samaly. – 2020. – 9 қаңтар. – 6 б.
Хашымқызы Қ. Абай музейі келді: [Семей қаласындағы Абайдың «Жидебай-Бөрілі» мемлекеттік қорық-музейінен жеткізілген 100-ге жуық жәдігер облыс орталығындағы «Ertis» мультимедиялық музейіне қойылды] // Saryarqa samaly. – 2020. – 25 қаңтар. – 12 б.
Хашымқызы Қ. Семейден жеткен жәдігер: [қазақтың ақыны Абай Құнанбайұлының 175 жылдық мерейтойына орай Семей қаласындағы Абайдың «Жидебай-Бөрілі» мемлекеттік қорық-музейінің жәдігерлері «Ertis» мультимедиялық музейінде ұйымдастырылды] // Saryarqa samaly. – 2020. – 1 ақпан. – 12 б.
Хашымқызы Қ. Академик таққан көзілдірік: [көрнекті энергетик, академик Ш. Шөкиннің жәдігерлері «Ertis» мультимедиялық музейінде сақтаулы] // Saryarqa samaly. – 2020. – 13 ақпан. – 24 б.
Хашымқызы Қ. Археолог тапқан олжалар: [«Ertis» мультимедиялық музейінде ғалым, археолог, тарихшы, өнертанушы және фольклоршы Ә. Марғұланның қолжазбалары, археологиялық олжалары мен жеке заттары сақтаулы тұр] // Saryarqa samaly. – 2020. – 20 ақпан. – 24 б.
Хашымқызы Қ. Құндылықтар - қозғаушы күш: [«Рухани жаңғыру» бағдарламасына биыл үш жыл толды] // Saryarqa samaly. – 2020. – 14 мамыр. – 14 б.
Хашымқызы Қ. Жаңа экспонаттармен толықты: [«Ertis» мультимедиялық музейіндегі жәдігерлер саны күн санап артып келеді] // Saryarqa samaly. – 2020. – 23 шілде. – 20 б.
Хашымқызы Қ. Музейге келіңіз!: [Ертіс-Баян өңіріндегі музейлер 2 қыркүйектен бастап өз жұмысына қайта кірісті] // Saryarqa samaly. – 2020. – 8 қыркүйек. – 11 б.
Елемесұлы А. Өлкетанушылар бас қосты: ҚР Тәуелсіздігінің 30 жылдығына орай «Ertis» музейінде «Менің туған өлкем» тақырыбында облыстық өлкетанушылар форумы өтті // Saryarqa samaly. – 2021. – 28 қазан. – 18 б.
Музей қорымызбен шетелдерге мақтануға болады..: [«Ertis» музейі бөлімшесінің басшысы Г. Әлиевамен сұхбат] / Сұхбаттасқан М. Төлебай // Saryarqa samaly. – 2021. – 28 желтоқсан. – 4 б.
Мүсәйіп Қ. Ісмерлер орталығы: [«Ertis» мультимедиялық музейінің жанынан қолөнершілер орталығы ашылды] // Saryarqa samaly. – 2021. – 27 сәуір. – 8 б.
Төлебай М. Тәуелсіздік - теңдесі жоқ байлық!: [Ел Тәуелсіздігінің 30 жылдығына орай және «Рухани жаңғыру» мемлекеттіік бағдарламасы шеңберінде Павлодар қаласындағы «Ertis» музейінде «Тәуелсіздік - мәңгілік елдің тұғыры» атты көрменің ашылуы өтті] // Saryarqa samaly. – 2021. – 16 қазан. – 12 б.
Төлебай М. Қолы білген құм үстінен кеме жүргізер..: [«Ertis» музейінде дәстүрлі ер қолөнершілердің фестивалі өтті] // Saryarqa samaly. – 2021. – 30 қазан. – 12 б.
Төлебай М. Әлкей Марғұланның жеке дәптері: [«Ertis» мультимедиялық музейінде академик Ә. Марғұланның 1927-1928 жылдары жазылған дәптері бар] // Saryarqa samaly. – 2022. – 15 қаңтар. – 12 б.
Төлебай М. Шапық атаның жеке заттары: [«Ertis» мультимедиялық музейінде қазақ энергетикасының атасы, академик Ш. Шөкиннің жеке заттары мен қолжазбалары сақтаулы] // Saryarqa samaly. – 2022. – 22 ақпан. – 8 б.
Баянбекқызы М. Ертіс өңіріне саяхат: [«Ertis» мультимедиялық музейінде «Павлодар география үйі» қоғамдық бірлестігінің жинақтары негізінде көрме ашылды] // Saryarqa samaly. – 2022.- 24 ақпан. - 20 б.
«Қимақ.Time»: [Облыстық Г. Н: Потанин атындағы тарихи-өлкетану музейі Халықаралық музей күніне «Қимақ.Time» тарихи әрі түнгі экскурсия әзірлеуде] // Saryarqa samaly. – 2022. – 17 мамыр. – 6 б.
Төлебай М. Тарихи шеру – «ҚИМАҚ.TIME»: [Г. Н. Потанин атындағы Павлодар облыстық тарихи-өлкетану музейінің «Ertis» бөлімшесі алдында халықаралық музей күніне арналған тарихи қайта құру шарасы өтті] // Saryarqa samaly. – 2022. – 21 мамыр. – 12 б.
Боранбаева А. Әулиекөл қорымының қалдықтары: [«Ертіс» мультимедиялық музейінде Әулиекөл қорымынан келген экспонаттар ұсынылды] // Saryarqa samaly. – 2022. –7 шілде. – 20 б.
Төлебай М. Ұлыдан қалған мұра: [Г. Н. Потанин атындағы облыстық тарихи-өлкетану музейінің бөлімшесі «Ertis» мультимедиялық музейінің қоры Ертіс-Баян даласынан түлеп ұшқан бірқатар тұлғалардың ерекше әрі көне заттарына толы] // Saryarqa samaly. – 2023. – 10 қаңтар. – 12 б.
Әбілда Қ.«Киелі жерім - қасиетті елім»: [«Ertis» музейінде Павлодар облысының құрылғанына 85 жыл толуына арналған «Киелі жерім - қасиетті елім!» атты көрме ашылды] // Saryarqa samaly. – 2023. – 17 қаңтар. – 12 б.Қапанұлы М. Зілге пара-пар: [«Ertis» мультимедиялық музейіндегі алып бұғы туралы] // Egemen Qazaqstan. – 2023. – 19 қаңтар. – 16 б.
Қапанұлы М. Әлкейдің күнделігі: [«Ertis» мультимедиялық музейінде Ә. Марғұланның күнделігі сақтаулы] // Egemen Qazaqstan. – 2023. – 8 ақпан. – 12 б.
Қапанұлы М. Қаныш ағаның коллекциясы: [«Ertis» музейінде Қаныш Сәтбаевтың пайдалы қазбалар үлгілерінен тұратын бай коллекция бар] // Egemen Qazaqstan. – 2023. – 31 наурыз. – 16 б.
Қапанұлы М. Керекуге Кунсткамера суреттері келді: [Павлодарда Ресейдің Санкт-Петербор қаласындағы Кунсткамерадан - Антропология және этнография музей коллекциясының көрмесі өтуде] // Egemen Qazaqstan. – 2024. – 29 мамыр. – 13 б.
Қапанұлы М. Бағасы бөлек коллекция: [Ұлттық валюта күніне орай «Ertis» музейінде коллекционер, нумизматик Т. Қалиевтің көрмесі ашылды] // Egemen Qazaqstan. – 2024. – 15 қараша. – 11 б.
Боранбаева А. Таңдандырған тарихи жәдігерлер: [«Ertis» мультимедиялық мұражайында Новосібір мемлекеттік өлкетану мұражайының ұйымдастыруымен «Сибирь здесь» атты көрме өтті] // Saryarqa samaly. – 2025. – 29 мамыр (№ 21). – 27 б.
